Fliegerhorst Bergen

Vanaf het moment dat Adolf Hitler in 1933 aan de macht kwam begint men zich in Nederland, evenals in andere Europese landen, zorgen te maken over vrede en veiligheid. Daartoe werd besloten de luchtstrijdkrachten, die tot dan toe op Vliegbasis Soesterberg zijn ondergebracht, te decentraliseren.

De Gemeente Alkmaar schreef op 26 september 1935 een brief naar de minister van Waterstaat. In deze brief werd een voorstel gedaan tot de aanleg van een vliegveld bij Alkmaar.
Vele brieven later werd er een onderzoek ingesteld en na lang vooronderzoek een terrein aangewezen dat goed zou kunnen functioneren als vliegveld.

Op 1 september 1937 verscheen er een artikel in de krant waaruit bleek dat er plannen waren voor de aanleg van een vliegveld voor de ‘JaVa’, de Jacht Vliegtuigen Afdeling. Eerder lag de JaVa op Soesterberg en werd verplaatst naar Schiphol.
De grondeigenaren waren gecharmeerd van de plannen, want ze zagen het grote geld van het ministerie van Defensie al aankomen. Ook winkeliers uit de omgeving zagen voordelen voor de aanleg, omdat de militairen die er gelegerd werden grote klandizie op konden leveren voor hen. 
Ook waren er tegenstanders, zoals de toenmalige voorzitter van de VVV, de heer Zeiler. Ze zagen dat de aanleg van een vliegveld bij Bergen de doodsteek zou kunnen betekenen voor de groeiende toeristische belangstelling voor het dorp Schoorl.

Na lang ruzieën over het wel of niet aanleggen van het vliegveld gaven de inwoners van Bergen het na een tijd op. Er werd tussen 1938 en 1939 ruim 155 hectare land aangekocht. 
Het Amsterdamse aannemingsbedrijf Hillen en Roossen kreeg uiteindelijk de opdracht het vliegveld aan te leggen. De klus betekende voor veel mensen werk en een belangrijke bron van inkomsten in deze tijd. De aanleg vond tenslotte plaats in de crisisjaren ’30.

In eerste instantie werd gedacht aan de bouw van twintig hangars. Volgens plannen van het ministerie van Defensie zou de BomVA (Bombardeer Vliegtuig Afdeling) met maximaal zestien vliegtuigen (Fokkers T.V.) naar Bergen komen en waren zes hangars wel voldoende.

Voor de aanleg van het vliegveld moesten zes boerderijen worden gesloopt. Niet alle boerderijen in de Bergmeer hoefden gesloopt te worden, sommige landerijen werden slechts verkleind.

De inschatting van het ministerie van Defensie was, dat het vliegveld medio 1938 wel in gebruik genomen zou kunnen worden. Dit leek echter vies tegen te vallen: pas op 17 juli 1939 was het zover. Op die dag verscheen de vanaf Schiphol afkomstige Strat.Ver.VA (Strategische Verkennings Vliegtuig Afdeling) met haar Fokkers C.X. op het nieuwe vliegveld.

Bij de Duitse inval op 10 mei 1940 werd het vliegveld gebombardeerd. De Duitsers hadden het plan om met zes Junkers Ju88 van de 7./KG 4 en plusminus twaalf Heinkels He111 van 2./KGr. 126 het vliegveld aan te vallen. Uiteindelijk gebeurt het volgende:
Boven de Noordzee vliegen op 10 mei 1940 in alle vroegte een formatie van 146 vliegtuigen. Het grootste deel Heinkels 111 vliegen in zuidelijke richting. Ze behoorden tot verschillende eenheden van de bombardementseenheden van de Luftwaffe. Daar tussen zaten ook vijf Junkers Ju88A-5’s van 7./KG 4. Deze koersten met de collega’s over de Oost-Friese eilanden op de Noordzee aan. Daar werd uiteindelijk de koers verlegd naar het westen. Niet veel later volgde een koerswijziging naar het zuidwesten. De formatie vloog ruim 30 tot 35 kilometer uit de kust en parallel aan de Nederlandse kust. Vanaf het land waren ze niet waarneembaar.

Volledig onverwacht zag de luchtwachtdienst bij Egmond aan Zee drie Junkers 88 aankomen. Ook de observatiepost op hangar 6 zag dat. Er werd alarm geslagen. Tussen het vliegtuiggeraas en geknetter door, sneuvelden verschillende ramen, deuren, kozijnen en muren van de huizen in de omgeving. Later bleek dat er 34 bommen op Bergen geworpen waren.

Na de capitulatie werd het vliegveld door de Duitsers in gebruik genomen. Rondom het vliegveld bouwden ze verschillende Widerstandsnester voorzien van enkele tientallen Küverbunkers. Deze Widerstandsnester werden als luchtafweerstellingen ingericht. Er was ruimte om naast munitie genoeg levensmiddelen op te slaan. In totaal werden rondom het vliegveld zeven van dit soort complexen aangelegd.

Toen de oorlog voorbij was, bleven op en rond het vliegveld verschillende bunkers achter. Het complex is tot begin 2000 nog bemand en beveiligd geweest door defensie. Op dit moment wordt het terrein afgestoten en wordt het vliegveld (start en landingsbanen) bestempeld als nieuwe natuur. Het mobilisatiecomplex zal mogelijk voor commerciële doeleinden in gebruik genomen worden. 

Bron: Schuurman, J.H., Vliegveld Bergen NH 1938 – 1945, Bergen 2001