Velsen-Noord als urgente Wederopbouwopgave

In de gemeente Velsen was Velsen-Noord de urgentste Wederopbouwopgave. Het was een economisch zeer strategisch gelegen stadsdeel. Van hieruit waren de grote bedrijven als Hoogovens, de papierfabriek van Van Gelder en de PEN-elektriciteitscentrale goed en snel te bereiken.
 Direct na de oorlog werden bij de PEN-elektriciteitscentrale een 150-tal noodwoningen gebouwd met het puin van de in de oorlog gesloopte woningen. Van het eigenlijke Wederopbouwplan kwam in de jaren 1948-1949 het eerste deel van de grond. Dat is de wijk De Schulpen, ten oosten van de oude spoorlijn Beverwijk – IJmuiden-Oost. Omdat er tijdsdruk op de uitvoering lag, was het belangrijk dat een keur aan architecten tegelijkertijd aan de diverse onderdelen van het plan kon werken. De architecten werden vrij gelaten in hun eigen architectuurkeuzen. Er was plaats voor zowel modernistische als traditionalistische bouwmeesters. Het betrof hier goeddeels laagbouw, zowel eengezinswoningen als etagebouw, vaak gebouwd in lage stroken en voorzien van een schuine kap. Ruggengraat van het plan was de bestaande bebouwing langs de Wijkerstraatweg, de oude van oorsprong middeleeuwse weg van het oude dorp Velsen (Velsen-Zuid) naar Beverwijk. Haaks hierop ontwierpen de Wederopbouwers twee groene assen van west naar oost: het Stratingplantsoen in het westen en de Meerweidenlaan in het oosten. Zij vormden de beeldbepalende onderdelen van het plan.
 De Gilden, het deel van het Wederopbouwplan ten westen van de oude spoorlijn Beverwijk – IJmuiden-Oost, kwam veel later tot stand en werd heel anders gebouwd dan aanvankelijk beoogd was. Niet lang na de oorlog ontstonden plannen voor chemische industrie nabij Hoogovens. Voor de vestiging van een  “superphosphaatfabriek” had men het in de oorlog verwoeste en ontluisterde landgoed Rooswijk op het oog. Om industrie en woonwijk van elkaar gescheiden te houden moest een groenstrook worden aangehouden. De industrieplannen gingen uiteindelijk niet door en De Gilden werd uiteindelijk een stuk kleiner. De architectuur ademt de opvattingen die in de jaren zestig de boventoon voerden.  Neem bijvoorbeeld de geknikte flatwand tussen de Schulpweg en het spoor – een voorafschaduwing van de honingraten van de Bijlmer?
Collecties: noord-hollands archief en Koninklijke Bibliotheek Den Haag    

In the city of Velsen, Velsen-North presented the most urgent Reconstruction task.  Economically, it was a strategically located part of the city.  From Velsen north one had quick and easy access to large local industries such as the steel mill [Hoogovens], the Van Gelder paper factory and the PEN electricity generating station.
 Immediately following the war, some 150 temporary homes were built by the PEN electricity generating station using rubble from homes destroyed during the war. Implementation of the actual Reconstruction Plan got underway in 1948-1949.  This was the De Schulpen district, located to the east of the old Beverwijk – IJmuiden East railway line.  Because of the time pressure, it was important that several architects could work on the various components of the plan simultaneously. The architects were free to make their own architectural choices.  There was room for both modernistic and traditional designs, which, for IJmuiden, involved largely one or two-story buildings, both single family dwellings and apartments blocks.  Often this would be linear construction with pitched roofs. The plan’s backbone was the existing development along the road Wijkerstraatweg, the old road dating back to the Middle Ages that ran from the old village of Velsen (Velsen-South) to Beverwijk.  Perpendicular to this road, the Reconstructionists designed two green axes running from west to east, the Stratingplantsoen [Strating Public Gardens] in the west and the Meerweidenlaan [Meerweiden Avenue] in the east. These are the defining components of the plan.
 The Gilden district, the part of the Reconstruction Plan to the west of the old railway line from Beverwijk to IJmuiden East, came about much later and was built quite differently from what was initially conceived. Not long after the war, plans were developed for the establishment of a chemical plant near the Hoogovens. For the location of a “superphosphate plant,” the Rooswijk country estate was being considered. This mansion had been destroyed and the estate neglected during the war. A greenbelt was to keep industrial and residential areas separated. Ultimately, the industrial plans were not realized, however and the Gilden subdivision ended up quite a bit smaller that first planned, its architecture suffused with the sixties. Take for example the angled contours of the apartment blocks between the Schulpweg and the railway – foreshadowing the honeycomb structure of the Amsterdam Bijlmer district? Collections: Gemeentearchief Velsen [Municipal Archives] and Koninklijke Bibliotheek [Royal Library] Den Haag [The Hague]