Maatschappelijke gevolgen

De aanleg van de Atlantikwall heeft ingrijpende gevolgen voor de bewoners van de Nederlandse kust. Alle kustplaatsen krijgen tijdens de oorlog te maken met een Sperrgebiet waarin burgers slechts toegang krijgen als zij taken uitvoeren die voor de Duitsers van belang zijn. De militaire autoriteiten willen zo min mogelijk burgers in dit gebied.

Gedwongen ontruiming en evacuatie vanaf 1942
Met het Winterausbauprogramm van de Atlantikwall in 1942 begint de ontruiming van de kuststrook. Afhankelijk van het strategische belang en de omvang van de bebouwing varieert de breedte van deze strook van honderd meter tot enkele kilometers. Rond belangrijke havengebieden zoals Den Helder, IJmuiden, Scheveningen, Hoek van Holland en de Scheldemonding is de ontruiming het meest rigoureus. Deze plekken staan bloot aan vijandelijke aanvallen en bewoners worden gedwongen te evacueren. De meeste van hun huizen worden opnieuw bewoond door inwoners die vanwege hun functie onmisbaar zijn. Evacués die nog wel van enig economisch en maatschappelijk nut zijn in het Sperrgebiet worden in de randgemeenten gehuisvest. De anderen, ‘inproductieven’ als ouden van dagen worden weggestuurd naar het oosten en noorden van Nederland.

Gedwongen sloop vanaf 1943
Vanaf 1943 gaan de Duitse bezetters nog verder: ze eisen een vrij schootsveld in en om hun zgn. landfronten en tankhindernissen. De huizen aan de strandboulevard en de direct erachter moeten worden gesloopt.  In stedelijke- en havengebieden als Den Haag, de IJmond en Den Helder gaan zo hele woonwijken tegen de vlakte. Ruim 250.000 bewoners van het kustgebied worden gedwongen hun huis te verlaten en elders een onderkomen te vinden. Zij wonen dan bij anderen in.

Na de oorlog: woningnood en herbouw
Na de oorlog kan ruim een derde van hen niet direct terugkeren naar de gemeente van herkomst. Er zijn niet genoeg woningen meer. Alleen al in het Noord-Hollandse kustgebied moeten 6500 woningen worden herbouwd. In Zuid-Holland met de zwaar gehavende woongebieden van Den Haag, Scheveningen, Katwijk aan Zee en Noordwijk aan Zee liggen de aantallen nog hoger. Alleen diegenen die voor de lokale economie onmisbaar zijn mogen terugkeren als zij te ver van hun werk zijn gehuisvest. De rest blijft de eerste jaren na de oorlog nog pendelen vanuit de randgemeenten. Diegenen die helemaal geen economische binding hebben blijven voorlopig in de opvanggemeenten wonen.

Wederopbouw-architectuur
De Nederlandse kustplaatsen worden in een periode van vijftien jaar na de oorlog herbouwd. Tot op heden wordt het beeld van de Nederlandse kustplaatsen voor een belangrijk deel bepaald door de nu zo saai en schraal ogende architectuur van deze Wederopbouwperiode. Voor naoorlogse generaties lijkt het of het altijd zo is geweest. De pijnlijke geschiedenis van het kustgebied tijdens de oorlog is behalve lokaal nooit onderwerp van onderzoek geweest. De geschiedenis van de deelgebieden die op deze website wordt ontsloten is een invulling van deze lacune in het historisch onderzoek.